بیعت انقلابیون با امیرالمومنین*

بعد از مرگ عثمان، با آنکه برخی عوامل نزدیک بود امام علیه السلام را برای بار چهارم از خلافت محروم سازد، قدرت انقلابیون و پشتیبانی افکار عمومی از آنان عوامل منفی را بی اثر ساخت و یاران رسول اکرم صلی الله علیه و آله به صورت دسته جمعی رو به خانه‏ی علی (ع) آوردند و به آن حضرت گفتند که برای خلافت شخصی شایسته تر از او نیست¹

ابومخنف در کتاب «الجمل» می‏نویسد:

پس از قتل عثمان اجتماع عظیمی از مسلمانان در مسجد تشکیل شد، به نحوی که مسجد لبریز از جمعیت گردید. هدف از اجتماع تعیین خلیفه بود. شخصیتهای بزرگی از مهاجرین و انصار، مانند عمار و ابوالهیثم بن التیهان و رفاعة بن رافع و مالک بن عجلان و ابوایوب انصاری و... نظر دادند که با علی بیعت کنند. بیش از همه عمار درباره‏ی علی سخن گفت و ازآن جمله بود که: شما وضع خلیفه‏ی پیشین را دیدید. اگر زود نجنبید ممکن است به سرنوشتی مانند آن دچار شوید. علی شایسته ترین فرد برای این کار است و همگی از فضایل و سوابق او آگاهید. در این هنگام همه‏ی مردم یک صدا گفتند: ما به ولایت و خلافت او راضی هستیم. آن وقت همه از جا برخاستند و به خانه‏ی علی ریختند.²

آن حضرت، در خطبه‏ی شقشیقه، ازدحام مهاجرین و انصار را در موقع ورود به خانه‏اش چنین توصیف می‏کند:

مردم مانند موی گردن کفتار به دورم ریختند و از هر طرف به سوی من هجوم آوردند، تا آنجا که حسن و حسین[علیهما السلام] به زیر دست و پا رفتند و طرف جامه وردای من پاره شد و به سان گله‏ی گوسفند پیرامون مرا گرفتند تا من بیعت آنان را پذیرفتم.³

آغاز دوران خلافت امیرالمومنین

باری، امام (ع) در پاسخ درخواست آنان فرمود: من مشاور شما باشم بهتر از آن است که فرمانروای شما گردم. آنان نپذیرفتند و گفتند: تا با تو بیعت نکنیم رهایت نمی‏کنیم. امام (ع) فرمود: اکنون که اصرار دارید باید مراسم بیعت در مسجد انجام گیرد، چه بیعت با من نمی‏تواند پنهانی باشد و بدون رضایت توده‏ ی مسلمانان صورت پذیرد.

امام (ع) در پیشاپیش جمعیت به سوی مسجد حرکت کرد و مهاجرین و انصار با او بیعت کردند. سپس گروههای دیگر به آنان پیوستند. نخستین کسانی که با او بیعت کردند طلحه و زبیر بودند. پس از آنان دیگران نیز یک به یک دست او را به عنوان بیعت فشردند و جز چند نفر، که تعداد آنان از شماره‏ی انگشتان بالاتر نیست،⁴ همه به خلافت و پیشوایی او رأی دادند. بیعت مردم با امام (ع) در روز بیست و پنجم ماه ذی الحجه انجام گرفت ⁵ .

------------------------------

*با تلخیص از کتاب فروغ ولایت نوشته آیت الله جعفر سبحانی

[1] تاریخ طبری، طبع بولاق، ج 5، ص 152

[2] شرح نهج البلاغه‏ی ابن‏ابی‏الحدید، ج 4، ص 8

[3] نهج البلاغه، خطبه‏ی 3.

آنان عبارت بودند: از محمد بن مسلمه، عبدالله بن عمر، اسامة بن زید، سعد و قاص، کعب بن مالک، عبدالله بن سلام، اینان، به تعبیر طبری، همه از «عثمانیه» و هواداران او بودند (تاریخ طبری، ج 5، ص 153) به عقیده‏ی بعضی دیگر اینان بیعت کردند ولی در جنگ جمل شرکت نکردند.

[5] شرح نهج البلاغه‏ی ابن‏ابی‏الحدید، ج 4، صص 98